- احكام اَنْفال (زمين و آب‌ها)
>مسأله 544< زمین‌ها، آب‌ها، بیابان‌ها و درّه‌هایی که صاحب معیّنی ندارند، ملک حکومت اسلامی است، ولى اگر كسى آن را آباد كند یا در آن تصرّف کند مالك مىشود، مگر در صورتى كه حكومت اسلامى ممانعت نمايد. و حکم آنچه در زمين‌هاى موات باشد نیز همین است، مانند بوته و درخت و سنگ و معدن و غيره.
>مسأله 545< احیاء وقتی موجب مالکیّت می‌شود که به قصد استفادۀ خود احياكننده يا بستگان نزديك او باشد. و اگر به قصد سود جویی باشد، جايز نیست و مالکیّت نمی‌آورد.
>مسأله 546< کسی نمی‌تواند بدون اجازه، در حریم شهر، ده، مزرعه، قنات و هر جای دیگری مانند چراگاه که عرفاً حریم صدق می‌کند، تصرّف نماید.
>مسأله 547< اگر کسی جایی از اراضی که صاحب خاص ندارد را به قصد تصرّف و احياء، دیوارکشی یا سنگ چینی کند یا اطراف آن سیم خاردار قرار دهد، صاحب حق می‌شود. در فقه به این کار تحجیر می‌گویند و به طور خاص یا عام نیاز به اذن حاکم شرع دارد.
>مسأله 548< همۀ مردم حقِّ استفادۀ متعارف از اماکن عمومی نظیر مساجد و مشاهد مشرّفه و پارک‌ها و مانند اینها را دارند و اگر کسی در آن اماکن، جایی که دیگری تصرّف کرده بگیرد، غصب و حرام است.
>مسأله 549< استفاده از چشمه‌ها، نهرها و جوی‌ها به طور متعارف جايز است. ولی استفادۀ غیر متعارف نظیر آب دادن بدون اجازه به باغچۀ شخصی، جايز نیست.
>مسأله 550< استفاده از اماکن عمومی در غیر از جهتی که مقرّر شده است، مانند استفاده از مسجد براى خواب يا درس و استفاده از پيادهرو براى دوچرخه و موتور، و مانند اينها، در صورت مزاحمت جايز نیست، وگرنه مانعی ندارد.
>مسأله 551< ماهی‌ها در دریا و رودخانه و حیوانات بیابان نظیر آهو و پرندگان در هوا، اگرچه ملک حکومت اسلامی است، ولی تا منعی از آن نشده، عموم مردم می‌توانند استفاده کنند.
