- واجبات و ارکان نماز
>مسأله 154< واجبات نماز يازده مورد است:
اوّل: نيّت؛ دوّم: قيام؛ يعنى ايستادن، سوّم: تكبيرةالاحرام يعنى گفتن اللَّه اكبر در اوّل نماز؛ چهارم: قرائت؛ پنجم: قيام متّصل به‌ركوع؛ ششم: ركوع؛ هفتم: سجود؛ هشتم: تشهّد؛ نهم: سلام؛ دهم: ترتيب؛ يازدهم: موالات؛ يعنى پى‌در‌پى بودن اجزاى نماز.
>مسأله 155< بعضى از واجبات نماز ركن است. يعنى اگر انسان آنها را به جا نياورد، يا در نماز اضافه كند، عمداً باشد يا سهواً يا جهلاً، نماز باطل مىشود. و بعضى ديگر ركن نيست؛ يعنى اگر عمداً كم يا زياد شود، نماز باطل مىشود و چنانچه اشتباهاً يا جهلاً كم يا زياد گردد، نماز باطل نمىشود.
>مسأله 156< اركان نماز پنج مورد است:
اوّل: نيّت؛ دوّم: تكبيرةالاحرام؛ سوّم: قيام متّصل به ركوع؛ چهارم: ركوع؛ پنجم: دو سجده.
>مسأله 157< كم شدن ركن در نمازهاى مستحب، نماز را باطل مىكند، ولى زياد شدن آن، موجب بطلان نماز نيست. مثلاً اگر قنوت نماز وتر را فراموش كند و به ركوع رود، مىتواند برگردد و قنوت را به جا آورد و دوباره ركوع كند.
1- نيّت
>مسأله 158< نيّت يعنى توجّه به عمل براى انجام فرمان خداوند عالم. و لازم نيست نيّت را از قلب خود بگذراند يا به زبان بگويد و همين مقدار كه توجّه داشته باشد كه براى خدا نماز مىخواند، كفايت مىكند.
2- تكبيرة الاحرام
>مسأله 159< گفتن «اللَّهُ أكبَر» در اوّل هر نماز، واجب است.
3- قيام
>مسأله 160< قيام در موقع گفتن تكبيرةالاحرام و خواندن حمد و سوره و بعد از ركوع و در حال خواندن تسبيحات، واجب است.
>مسأله 161< تا وقتي که انسان مىتواند ايستاده نماز بخواند، نبايد نشسته بخواند. مثلاً كسى كه در موقع ايستادن بدنش حركت مىكند يا مجبور است به چيزى تكيه دهد، يا بدنش را كج كند يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول باز بگذارد، بايد به هرطور كه مىتواند ايستاده نماز بخواند. ولى اگر به هيچ قسم حتّى مثل حال ركوع هم نتواند بايستد، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند.
>مسأله 162< تا وقتي انسان مىتواند بنشيند نبايد خوابيده نماز بخواند و اگر نتواند راست بنشيند، بايد هر طورى كه مىتواند بنشيند و اگر به هيچ وجه نمىتواند بنشيند، بايد به پهلوى راست رو به قبله بخوابد و اگر نمىتواند به پهلوى چپ، و اگر آن هم ممكن نيست به پشت بخوابد به طورى كه كف پاهاى او رو به قبله باشد.
4- قرائت
>مسأله 163< در ركعت اوّل و دوّم نمازهاى واجب يوميّه، انسان بايد اوّل حمد و بعد از آن يك سورۀ تمام بخواند.
>مسأله 164< در نماز مستحب، خواندن سوره لازم نيست، گرچه آن نماز به واسطه نذر كردن واجب شده باشد.
>مسأله 165< بر مرد واجب است حمد و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سورۀ نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. ولى اگر بعضى از حروف آن بلند يا آهسته شود، مانعى ندارد.
>مسأله 166< در ركعت سوّم و چهارم باید یک مرتبه آهسته بگويد: «سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ للَّهِ وَ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُاَكْبَرُ» و سه مرتبه گفتن با استغفار، افضل است و سزاوار نيست که ترک شود.
5– قيام متّصل به ركوع
>مسأله 167< بايد ايستادن نمازگزار و ركوع او متّصل به هم باشد. يعني در حال ايستادن به رکوع رود، چنانچه بعد از رکوع بايد بايستد و به سجده رود و رکوع متحقّق نمي‌شود مگر به اين دو قيام که به آن قيام متّصل به ركوع مىگويند و آن يك امر قهرى است و گفتنى يا به جا آوردنى، بلكه متوقّف بر نيّت هم نيست.
6- ركوع
>مسأله 168< در هر ركعت بعد از قرائت بايد به اندازهاى خم شود كه بتواند دست را به زانو بگذارد و اين عمل را ركوع مىگويند.
>مسأله 169< كسى كه نشسته ركوع مىكند، بايد به قدرى خم شود كه صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است به قدرى خم شود كه صورت نزديك جاى سجده برسد.
>مسأله 170< هر ذكرى در ركوع گفته شود كافى است؛ ولى مستحب است سه مرتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» يا يك مرتبه «سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ» گفته شود.
7- سجود
>مسأله 171< نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از ركوع دو سجده كند و سجده آن است كه پيشانى و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
>مسأله 172< هر ذكرى در سجده گفته شود كافى است؛ ولى مستحب است سه مرتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» يا يك مرتبه «سُبْحانَ رَبِّىَ الاَعلي وَ بِحَمْدِهِ» گفته شود.
>مسأله 173< بايد بر زمين يا چيزهايى كه مربوط به زمين است مانند سنگ و چوب و علف سجده كرد، مشروط بر اینکه خوردنی و پوشیدنی و معدنی نباشد.
>مسأله 174< سجده كردن بر سنگ مرمر، گچ، آهك، آجر، سيمان، موزائيك، ظروف سفالين، کاغذ، برگ مو و مانند اينها جايز است. ولي براى سجده بهتر از هر چيز، تربت حضرت سيّد‌الشّهداء% مىباشد.
>مسأله 175< محلِّ سجده بايد پاک باشد، ولي اگر مهر را روی فرش نجس بگذارند، اشکال ندارد.
8- تشهّد
>مسأله 176< در ركعت دوّم تمام نمازها و ركعت سوّم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشاء و ركعت اوّل نماز وتر بايد انسان بعد از سجدۀ دوّم بنشيند و در حال آرام بودن بدن تشهّد بخواند؛ يعنى بگويد: «أَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
9- سلام نماز
>مسأله 177< بعد از تشهّد ركعت آخر نماز، واجب است سلام بگويد و سلام داراى سه جمله است: «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ»، «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلي عِبادِ اللَّهِ الصَّالِحين»، «اَلسَّلامُ عَلَيْكُم وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ» و سلام واجب، سلام سوّم است كه مىتواند به آن اكتفا كند.
10- ترتيب
>مسأله 178< نمازگزار بايد كارهاى نماز را به ترتيبى كه در مسائل گذشته گفته شد، انجام دهد و اگر عمداً بر خلاف آن انجام دهد، مثلاً سجود را قبل از ركوع يا تشهّد را قبل از سجده انجام دهد، نمازش باطل است و اگر از روى فراموشى باشد، بايد تا داخل ركن بعد نشده برگردد و انجام دهد، به طورى كه ترتيب حاصل شود. و اگر وارد ركن بعد شده نمازش صحيح است، مگر آنكه جزء فراموش شده از اركان نماز باشد، مثل اينكه ركوع را فراموش كند تا وارد سجده اوّل شود كه در اين صورت نمازش باطل است.
11- مُوالات
>مسأله 179< انسان بايد نماز را با موالات بخواند، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و چيزهايى را كه در نماز مىخواند، به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مىخواند، نمازش باطل است گرچه به طور سهوى باشد.
>مسأله 180< رعايت ادب و داشتن حضور قلب در نماز، مستحبِّ مؤکّد است.
قنوت
>مسأله 181< در تمام نمازهاى واجب و مستحب، پيش از ركوع ركعت دوّم، مستحب است قنوت بخواند، و در نماز وتر با آنكه يك ركعت مىباشد، خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است. و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد، ولى قنوت ركعت دوّم بعد از ركوع است و نماز آيات پنج قنوت و نماز عيد فطر و قربان در ركعت اوّل پنج قنوت و در ركعت دوّم چهار قنوت دارند.
>مسأله 182< در قنوت هر ذكرى بگويد گرچه يك «سُبْحانَ اللَّهِ» باشد، كافى است و بهتر است بگويد:
«لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ الْحَليمُ الْكَريمُ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْاَرَضينَ السَّبْعِ وَ ما فيهِنَّ وَ ما بَيْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ وَ الْحَمْدُ للَّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ»
